- واژه سوبسید (subside فرانسه یا subsidy انگلیسی )در لغت نامه به طور عمده «کیک رایگان» و «اعانه مالی» دولت به مردم در زمان های معین معنی شده است این لغت که از جانب فرهنگستان علوم ما به یارانه برگردانده شده است ، عبارت است از نوعی حمایت دولت از قشری خاص یا بعضاً از کل جامعه در دوره های زمانی خاص یا اضطراری ، به منظور تامین رفاه اجتماعی از طریق کاهش هزینه ها (حسن زاده-پروین/مختری درباره مفهوم سوبسید و ….. / سازمان برنامه بودجه /۱۳۶۵/صفجه ۵) .

– یارانه با توجه به گستردگی موارد پرداخت و منابع و مصارف آن می تواند به شکل های مختلفی طبقه بندی شود اما طبقه بندی زیر تا به حال بیش تر ارائه شده است :

۱- یارانه بر اساس هدف هایی که دولت از پرداخت آنها دنبال می کند شامل یارانه های اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و توسعه ای .

۲- یارانه بر اساس مرحله ای که کالا یا خدمات مشمول آن دریافت می کرده ، شامل یارانه های مصرفی ، تولیدی ، توزیعی ، صادراتی ، وارداتی و خدماتی .

۳- یارانه بر اساس حساب های ملی ، شامل یارانه های مستقیم و غیر مستقیم .

۴- یارانه بر اساس انعکاس هزینه های آن در حساب های ملی ، شامل یارانه های پنهان و آشکار .

۵- یارانه بر اساس موضوع مورد کمک ، شامل قند و شکر ، چای ، روغن نباتی و غیره و . . .

– هنگام سیاست گذاری کشاورزی در کشورهای در حال توسعه ، سیاست گذار با این مسئله مهم روبرو هستند که از چه راهی می شود سریع تر به زندگی تهیدستان کمک کرد ؟ . . .

در بین راه های مختلف یکی این است که یارانه ها را به مواد غذایی بدهند یا به تولید کشاورزی ؟

یارانه های مواد غذایی خواه به شکل فروش ماده غذایی اصلی به قیمت سوبسید دار و خواه به شکل انتقال درآمد باشد ، به این منظور داده می شوند که زندگی خانوارهای دریافت کننده یارانه را به طور مستقیم در کوتاه مدت بهبود بخشند .

۳ نتیجه تحقیق به صورت زیر آورده می شود .

۱- با وجود این که یارانه مصرفی ، افزایشی در مصرف ایجاد می کند ، موجب افزایش تقاضای کل نمی شود و از آنجا که این نوع یارانه کاری به زیر ساخت های اقتصادی ندارد و در ایران به طور عمده از طریق واردات کالاهای مصرفی تأمین می شده است ، لذا باعث رشد تولید کل نشده و با رشد و با رشد رابطه ای منفی دارد . از جانب دیگر این نوع یارانه در دوره های بعد باعث تورم شده و قیمت ها را بالا می برد و دلیل آن هم سطح رفاه و مصرفی است که در آن دوره ایجاد شده و به دوره های بعد انتقال می یابد .

۲- به علت تأثیر یارانه تولیدی بر روز رقابت بین المللی و ایجاد هزینه های جانبی دیگر تحقق اهداف این نوع یارانه عملاً به چند سال زمان نیاز دارد ، ولی تأثیر آن بر کل تولید گروه های اقتصادی منتخب ( صنعت ، کشاورزی ، ساختمان و معادن به ویژه صنعت و کشاورزی بلافاصله است و بعد از یک وقفه ، نمو پیدا کرده و با توجه به اینکه این شکل یارانه با تورم رابطه علی معنی داری ندارد اعطای آن نسبت به یارانه مصرفی توجیه اقتصادی بیش تری دارد .

۳- یارانه تولیدی و یارانه مصرفی در دوره مورد بررسی مکمل هم نبوده اند . اثر آن ها روی عناصر مورد بررسی غیر هم جهت و متضاد بوده است و از آن جا که سهم یارانه مصرفی در کل یارانه ها بیش تر از یارانه تولیدی بوده لذا اثر پرداخت یارانه کل بیش تر مشابه اثر پرداخت یارانه مصرفی است .

– در برنامه کلان ۲۰ ساله کشور که از سال ۱۳۶۸ از زمان دولت جناب آقای هاشمی رفسنجانی مطرح و آغاز شد ، پیش بینی شده بود که یارانه ها به مرور تا آخر برنامه چهارم ( یعنی تا سال ۱۳۸۸ ) از دوش دولت برداشته و پرداخت آن ها به خود مردم منتقل شود ، خوب این کار به مرور در حال انجام است . مثلاً دولت جناب آقای دکتر محمود احمدی نژاد در نظرگرفته بود، به ویژه یارانه های مصرفی را به عهده خود مردم گذاشته و برای بخشی از طبقات آسیب پذیر مانند کارگران و کارمندان یارانه را به حساب آنها واریز و یا می توان گفت واگذاری سهام عدالت و سود ناشی از آنها در واقع آوردن بخشی از درآمد نفت بر سر سفره طبقات آسیب پذیر است./………………………

نظر جناب آقای دکتر حسن روحانی به عنوان کاندیدا در تاریخ۲۱/۰۱/۱۳۹۲ درباره هدفمندی یارانه ها

قانون هدفمندی یارانه ها، قانون خوبی است. بحث هدفمندی یارانه ها از زمان دولت آقای هاشمی مطرح بود. ایشان در مجلس چهارم مصمم بود که هدفمندی را اجرا کند اما مجلس مخالفت کرد. کارشناسان آقای خاتمی هم مدتی در پی تدوین لایحه هدفمند کردن یارانه ها بودند.قانون هدفمندی یارانه​ها شکل پرداخت یارانه را تغییر داده است. به گونه ای که به جای پرداخت یارانه در قالب قیمت کالا، بخشی از آن را به شکل نقدی به مردم پرداخت کنند. اما اینکه به قول شما تورم و گرانی، اثر یارانه نقدی را کم کرده است؛ از مسائلی است که جای بحث دارد. اصل هدفمندی یارانه​ها باید دنبال شود و مراحل بعدی آن نیز اجرا شود. منتها باید برنامه ریزی شود که از آثار سوء جانبی آن جلوگیری شود. یکی از این آثار سوء جانبی این است که مردم یارانه نقدی دریافت می​کنند ولی با گرانی اجناس هم مواجه می‌شوند. باید این مسائل را در کنار هم حل کرد. (نشست خبری کاندیدای ریاست جمهوری،۲۱ فروردین ۹۲)درج در پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) ./

علیرضا ابراهیمی فرد

کارشناس مدیریت بازرگانی وکارشناس ارشد مطالعات منطقه ای